استویا؛ گیاه برگ عسلی

این روزها با تغيير شيوه زندگي در كشورهاي صنعتي و در حال توسعه و وجود عوامل مستعدكنندهاي نظير چاقي، استرس، كم تحركي و عادات غذایی ناصحیح، شیوع بیماری هایی نظیر سندرم متابولیک با سرعتی فزاینده ای رو به گسترش است.
سندرم متابولیک شامل مجموعه ای از عوامل خطرساز بیماری های قلبی- عروقی، شامل فشارخون بالا، اختلالات چربی، افزایش قند خون و چاقی شکمی است. در حضور این سندرم، خطر بروز بیماری های قلبی-عروقــی و ابتلا به دیابت افزایش می یابد.
صنعت غذا به شکل سنتی از شکر به عنوان عامل شیرین کننــده استفاده کرده است. به دلیل چــاقی و عوارض بعـدی آن و آسیب های وارده به دندان بدنبال مصرف بالای شکر، استفاده از شیرین کننده های جایگزین در صنعت تولید محصولات غذایی مورد توجه قرار گرفتند. شیرین کننده ای جایگزین، ترکیبات طبیعی یا مصنــوعی ایجاد کننده طعم شیرین در محصولات غذایی هستند ولی اثربخشی کالریک ندارند و بنابراین قند خون را افزایش نمی دهند.
مهمترین انواع شیرین کننده های طبیعی جایگزین فاقد کالــری، شامل استویا و توماتین، و انواع مصنوعی شامل: ساخارین، آسپــارتام، سوکــرالوز، آســه سولفام و سیکلامات است. وجود شیرین کننده های جایگزین، امكان تهیه نوشابه ها، شكلات ها و مرباهای رژیمی را برای مصرف بیماران دیابتی و افراد چاق فراهم آورده ولی در بحث برخی مصرف انواع آنها، خطرات و آثار سوء احتمالی شان بر سلامتی انسان نیز مورد توجه بوده است. این مواد باید پس از تایید و تصویب مراجع ذی ربط، به عنــوان افزودنی در صنایع غذایی استفاده شوند.
در ادامه تعدادی از شیرین کننده های فاقد کالری یا کم کالری به شرح زیر معرفی می گردند:
آسه سولفام: این ترکیب 200 بار از شکر شیرین تر بوده و به دلیل پایداری ساختمان آن در برابر فرایند حرارتی، مصرف زیادی در صنعت غذا داشته است و طعم نامطلوب از خود نشان نمی دهد. تاکنون عارضه شناخته شده ای در انسان از آن گزارش نشده است. در صنایع غذایی از ترکیب آسه سولفام با سایر شیرین کننده ها برای دستیابی به طعم شیرین متعادل استفاده می شود.
سوکــرالوز: سوکــرالوز تنهـــا مـــاده شیرینکننده ی مصنوعی است که از شکر واقعی گرفته شده و سال 1998 مورد تأییدFDA قرار گرفته است. این ماده حدود 600 بار از شکر شیرینتر است و طعمی مشابه شکر دارد و در انواع غذاها و نوشیدنیها بخوبی حل میشود. ولی برخلاف شکر باعث پوسیدگی دندانها نمیشود. و شیرینی آن در دهان باقی می ماند و هیچ طعم ناخوشایندی در دهان ایجاد نمی کند. این شیرینکننده در صورتی که به صورت تنها در ماده غذایی استفاده شود، کالری نخواهد داشت و بنابراین برای افرادی که می خواهند میزان جذب کالری دریافتی در بدن را کاهش دهند مفید می باشد. به طورکلی سوکرالوز در مواد پخته شده بیشتر کاربرد دارد و یکی از پرطرفدارترین شیرینکنندههای مصنوعی به شمار میرود.
سوکرالوز موضوع پژوهش های بسیاری قرار گرفته و تا کنون هیچ گونه گزارشی مستند از عوارض نامطلــوب همچون پوسیدگی دندان، افزایش قند در افراد دیابتیک یا عوارض ژنتیکی، از این ماده منتشر نشده است.
سوکرالوز برای افرادی که می خواهنــد میزان جذب کالری را به بدن خود کاهش دهند مفید می باشد. سوکرالوز به عنوان یک شیرین کننده در مکمل های غذایی، مواد دارویی، ویتامین ها و مکمل های معدنی و دارویی قابل استفاده می باشد.
استویا: استویا نسل جديدي از شيرين كننده هاي طبيعي با پایه گیاهی بوده. ترکیب شیرین استویا از برگ های خشک گیاهی با همین نام بدست می آید که منشا آن جنگل های مرطوب پاراگوئه و برزیل می باشد. قبایل بومی آمریکای جنوبی از قرنها پیش، از استویا بعنوان شیرین کننده استفاده می کردند. این گیاه را مردمان گوارانی به مدت بیش از هزار سال بکار می بردند و برگ های آنرا از صد ها سال پیش برای شیرین کردن دمنوش تلخ مزه رایج خود، چــای هــای دارویی تقویت کننده قلب استفــاده می کـــردند. استویا امروزه در کشورهای شرقی نظیر تایلند،کره، چین و ژاپن نیز تولید می شود. بیشترین میزان مصرف این ماده در حال حاضر در کشور ژاپن و در تولید محصولاتی مانند نوشابــه هــا و آدامس هـای بدون قند می باشد.
گياه استويا سرشار از شيرين كننده كم كالري با شیرینی 300 برابر شکر، فبير، انواع پروتئين، ويتامين، مواد معدني، اسانس و مواد مغذی متعدد مي باشد. در سال 2006 نیز سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش خود را که بر اساس آزمایشهای متعددی که بر روی حیوانات و انسان انجام شده بود، ارائه داد . این آزمایشات که با هدف بررسی:1- سمی بودن یا نبودن 2- جهش زایی ژنی و 3- سرطان زایی استویا انجام شده بود، نه تنها بر سالم بودن این مکمل رژیمی صحه گذاشت بلکه با انجام پژوهش های متعدد در سالهای گذشته، مزایای بسیاری برای این ترکیب شیرین کننده برشمردند که حاکی از تاثیرات درمانی آن بر روی بیماران با فشار خون بالا و دیابت نوع 2 بوده است.
از مزایای سلامتی بخش این ترکیب طبیعی بعنوان شیرین کننده می توان به:
*کنترل قند خون باکمک به ترشح انسولین و کمک به فعالیت گیرنده های انسولینی سطح سلولها
*کنترل فشار خون
*آنتی اکسیدان گیاهی موثر
*وجود ترکیبات مغذی شامل ویتامین هایی مانند فولیک اسید، ویتامین C، ویتامین B3 و مواد معدنی
*وجود اجزای ضد التهاب و تقویت کننده سیستم ایمنی
*وجود ترکیبات ضد روتاویروس ها
*ممانعت از ایجاد فساد و پوسیدگی دندان
مزایای استویا که سهولت کاربرد آن را در فن آوری تولید غذا امکان پذیر نموده شامل: *استویا به دمای بالا مقاوم است (مقاوم در برابر حرارت تا 200 درجه سانتیگراد) و بر خلاف شکر، سوخته و قهوه ای نمی شود و به راحتی می تواند در تولید نان های شیرین مورد استفاده قرار گیرد.
* حلالیت بالایی دارد و به راحتی می تواند در ترکیباتی با پایه های آب یا الکل بکار گرفته شود.
*در محلولهای اسیدی یا بازی به شدت پایدار است.
*در مقابل نور پایدار است.
*طعم ثابت و شیرینی پایدار دارد که می تواند در تمامی مراحل تولید حفظ گردد
*با شکر و دیگر شیرین کننده ها به خوبی مخلوط می شود.
استفاده از استویا مورد توجه بسیاری از صنایع از قبیل نوشیــدنی هــا، شیرینی و شکلات، محصولات نانوایی قرار گرفته است.
در صنایع پزشکی و دارویی، استفاده از استویا در خمیر دندان ها، دهان شویه بعنوان عامل محافظت طبیعی و جلوگیری از پوسیدگی دندان و نیز در محصولات مراقبت از پوست بعنوان عامل کنترل کننده اگزما و آکنه، و نیز طعــم دار کــردن قرص هـا و کپسول هــای خوراکی در حال افزایش است.
امروزه مصرف نوشــابه هــای گـازدار به طور چشمگیری در میان مردم دنیا و بویژه ایرانیان رایج است و از آنجا که شکر عامل ایجاد طعم مطلوب در نوشابه های گازدار بشمار می رود و از طرفی مصرف آن برای افراد دارای اضافه وزن و دیابت با مضراتی همراه است، توليد محصولات رژيمي ودر پي آن علاقه مندی مردم به این نوع محصولات افزايش مي يابد. اين در حاليست كه مصرف كننــدگان توجهي به مضرات مصرف برخی از شیرین کننــده های جایگزین ندارند.
در حال حاضر ارزش و اهمیت استفاده از منابع طبیعی شیرین کننده های فاقد آثار نامطلوب و حاوی اثرات سلامتی بخش در تولید محصولات غذایی آشکار است.لذا شرکت زمزم با بهره گیری از دانش روز و همت محققین برآن شد تا امسال- که از سوی سازمان بهداشت جهانی سال « مبارزه با دیابت و اضافه وزن» نام گرفته – محصول جدید خود را با نام تجاری نوشابه کولای Green به بازار عرضه نماید که در کنار حفظ جذابیت های یک نوشابه گازدار مطلوب، فاقد هر گونه شیرین کننده مصنوعی می باشد. بخش عمده شکر این نوشیدنی گوارا، با شیرین کننده گیاهی « استویا» جایگزین شده است و این امکان فراهم گردیده که در کنار بهره مندی از مزایای سلامتی بخش استویا و کاهش کالری دریافتی، نوشابه ای با ویژگی های ظاهری و طعم مشابه سایر نمونه های کولای موجود در بازار داشته باشیم.
شرکت زمزم اولین برند تولید کننده نوشابه گازدار در ایران ضمن مشارکت در تامین سلامت مصرف کننده، گامی بلند در راستای تحقق اهداف اقتصادی کشور با تولید کالای با کیفیت ایرانی برداشته است.