آسپارتام وکاربرد آن در تولید نوشابه ها
آسپارتام یکی از معروف‌ترین شیرین‌کننده‌های مصنوعی موجود در بازار است که به طور رایج در نوشابه‌ها و محصولات غذایی کم کالری و بدون قند استفاده می شود. این ترکیب با شیرین سازی بالا امکان تولید نوشیدنیهایی با طعم دلپذیر را فراهم می‌کند.
احتمال اینکه شما یا یکی از آشنایانتان در 24 ساعت گذشته، نوشابه رژیمی حاوی آسپارتام مصرف کرده باشید، بسیار زیاد است. استفاده از این ماده در نوشابه های رژیمی و سایر محصولات غذایی و دارویی، پاسخی به نیاز مصرف کنندگان است که به کاهش وزن، کنترل قند خون یا حفظ سبک زندگی سالم تر کمک می‌کند. در این مقاله میخواهیم بدانیم آسپارتام دقیقا چیست و به حقایقی درباره فواید و مضرات این ماده بپردازیم.
آسپارتام چیست؟
آسپارتام یک شیرینکننده مصنوعی غیر‌ساکارید است که 200 بار شیرین تر از ساکارز است. این ماده به طور رایج به عنوان جایگزین قند در غذاها و نوشیدنی ها استفاده میشود و به دلیل ویژگی‌های مطلوب در صنایع غذایی و دارویی استفاده گسترده ای دارد.
آسپارتام حاوی آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین است که هر دو آمینواسیدهای طبیعی هستند. پس از مصرف، این ماده به این اسید آمینه ها تجزیه و در سنتز پروتئین و متابولیسم استفاده میشود. این ترکیب به دلیل قابلیت شیرینی بالایی که دارد و همچنین کالری کم، در صنعت نوشیدنی به ویژه در نوشابه های رژیمی مورد استفاده است.
آسپارتام میتواند در محصولاتی مانند خمیردندان یا داروها هم دیده شود، اما اغلب روی برچسب‌های محصولاتی که به عنوان «رژیمی» یا «بدون قند» به بازار عرضه می‌شوند، دیده میشود. نوشیدنیهایی مانند نوشابه رژیمی، برخی قهوه‌های کم کالری و برخی آب میوه‌ها دارای آسپارتام هستند.
در غذاها هم اغلب در سس سالاد بدون شکر، بستنی کم کالری، ژلاتین و پودینگ‌هایی مانند پودینگ فوری بدون شکر وجود دارد. این ماده همچنین در آدامس‌های بدون قند هم موجود است.
آسپارتیک اسید توسط بدن تولید میشود و فنیل‌آلانین آمینو اسید ضروری است که از غذا به دست می‌آید. وقتی بدن، آسپارتام را هضم می‌کند، بخشی از آن به متانول تجزیه میشود. مصرف میوه، آب‌میوه، نوشیدنی‌های تخمیری و برخی سبزیجات نیز منجر به تولید متانول در بدن می‌شوند.
فواید و مضرات آسپارتام
فواید:
شیرین کننده بدون کالری: یکی از مزایای آسپارتام این است که شیرینی مشابه قند را فراهم می کند، اما کالری ندارد. بنابراین، افرادی که به دنبال کاهش مصرف کالری هستند از آن استفاده می کنند.
استفاده برای افراد دیابتی: آسپارتام تقریباً تاثیری بر قند خون ندارد. بنابراین می تواند به عنوان یک جایگزین قند برای افراد دیابتی استفاده شود.
تاثیر کمتر بر دندان ها: زیرا آسپارتام تولید اسیدهای شیرین کننده نمی کند، احتمال تخریب دندان ها کمتر است.
در کنترل وزن مفید است: آسپارتام شیرین کننده ای کم کالری است که بدون افزودن انرژی زیاد، طعم شیرینی ایجاد می‌کند. این ویژگی میتواند در کنترل یا کاهش وزن مفید باشد.
آسپارتام توسط سازمان های بهداشت عمومی به عنوان یک شیرین کننده ایمن تایید شده است و میتواند بخشی از یک رژیم غذایی سالم باشد.
مضرات:
حساسیت و عوارض جانبی: برخی از افراد ممکن است به طور حساس به آسپارتام واکنش نشان دهند که میتواند عوارض جانبی نظیر سردرد، تهوع و اختلالات گوارشی را ایجاد کند.
موثر بودن بر رفتار: برخی از تحقیقات نشان داده اند که مصرف بالای آسپارتام ممکن است بر رفتار افراد تاثیر بگذارد. اما نیاز به مطالعات بیشتر در این زمینه وجود دارد.
تأثیر بر سلامتی مغز: برخی از تحقیقات نشان داده اند که آسپارتام ممکن است تاثیرات مخربی بر سلامتی مغز داشته باشد، اما نتایج این تحقیقات نیز هنوز به طور کامل تایید نشده است.
به هر حال باید در نظر داشت که مصرف آسپارتام با دقت و مطابق با دستورالعمل های بهداشتی صورت گیرد.
کاربرد آسپارتام در صنایع غذایی
آسپارتام، یک شیرینکننده کم کالری و یکی از دقیق‌ترین مواد مورد مطالعه در تأمین مواد غذایی است. به طور گسترده‌ای به عنوان جایگزین قند در انواع غذاها و نوشیدنی‌ها و همچنین برخی از محصولات دارویی استفاده میشود.
کاربرد اسپارتام در صنایع غذایی بسیار گسترده است. این شیرین کننده پروتئینی را می توان به عنوان یک ماده تشکیل دهنده در تولید فرآورده های غذایی زیر استفاده کرد:
نوشیدنی‌ها (مانند نوشابه های رژیمی، آب میوه های کم کالری یا کم قند و آب های طعم دار)
محصولات لبنی ( مانند ماست کم کالری و شیر کم چرب)
دسرها مانند (پودینگ و ژلاتین بدون شکر و بستنی های کم کالری)
محصولات مناسب افراد دیابتی: به دلیل اینکه آسپارتام تقریباً هیچ اثری بر قند خون ندارد، برخی از محصولات برای افراد دیابتی از آن استفاده می کنند.
همچنین در تولید محصولاتی چون آدامس، سس ها، شربت و چاشنی ها علاوه بر این ها، برخی از داروها و ویتامین های جویدنی نیز ممکن است حاوی این ماده باشند تا طعم خوب آن ها را افزایش دهند.
عوارض استفاده از اسپارتام در مواد غذایی
اگرچه آسپارتام توسط سازمان های بهداشتی مثل سازمان غذا و داروی ایالات متحده تایید شده است، اما برخی از نگرانی ها و مضرات ممکن آن وجود دارد. در زیر به بررسی برخی از مضرات آسپارتام می پردازیم:
واکنش های آلرژیک: برخی افراد ممکن است به آسپارتام حساسیت داشته باشند و علائمی مانند سردرد، سرگیجه، یا حتی واکنش های شدیدتری را تجربه کنند. اگرچه ایمنی این جایگزین شکر برای مصرف با اندازه مشخص ADI ثابت شده است، مصرف آن باید توسط افراد مبتلا به فنیل کتونوریا (PKU) محدود شود. PKU یک بیماری ژنتیکی نادر است که باعث میشود فرد مبتلا نتواند فنیل آلانین، یکی از اسیدهای آمینه موجود در آسپارتام و بسیاری از غذاهای رایج (مانند شیر، پنیر، آجیل و گوشت) را به درستی متابولیزه کند.
افراد مبتلا به PKU باید از مصرف فنیل آلانین در همه منابع خودداری کنند یا آن را محدود کنند. تمام غذاها و نوشیدنی های دارای آسپارتام به عنوان یک ماده تشکیل دهنده، بر اساس مصوبه FDA موظف هستند که مصرف آن را روی برچسب اطلاعات محصول درج کنند تا مصرف‌کنندگان را از حضور فنیل آلانین مطلع کند.
مضر برای مغز: برخی مطالعات نشان می دهند که آسپارتام می تواند اثرات منفی بر روی مغز داشته باشد و احتمالاً با بعضی از اختلالات عصبی مرتبط باشد. با این حال، این موضوع نیازمند تحقیقات بیشتری است.
اضافه وزن و چاقی: برخی تحقیقات نشان می دهند که مصرف شیرین کننده های مصنوعی مانند آسپارتام ممکن است به افزایش اشتها و جذب کالری بیشتر منجر شود، که این می تواند در درازمدت به اضافه وزن و چاقی منتهی شود.
همچنین برخی داده‌ها نشان می دهند که آسپارتام ممکن است بر روی متابولیسم قند خون تاثیر بگذارد و در برخی موارد با افزایش مقاومت به انسولین مرتبط باشد.
با استناد به انجمن غذایی آمریکا، آسپارتام تقریبا 200 برابر شیرینتر از شکر است. پس مقدار کمی از آن هم برای شیرین کردن غذا و نوشیدنی‌ها کافی است. میزان دریافت روزانه قابل‌قبول (ADI) توصیه‌شده توسط FDA و EFSA به این میزان می‌باشد.
- FDA: 50 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
- EFSA: 40 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن
یک قوطی نوشابه رژیمی تقریبا حاوی 185 میلی‌گرم آسپارتام است. یک فرد 150 پوندی (68 کیلوگرمی) باید 18 قوطی نوشابه رژیمی بخورد تا از میزان دریافت روزانه قابل‌قبول FDA تجاوز کند. پس مقادیر عادی مصرف این ماده کاملا بی ضرر است.
کاربرد آسپارتام در نوشابه سازی
نوشیدنی های گازدار یکی از بخش‌های اصلی صنایع غذایی هستند که در آن از آسپارتام استفاده میشود. شیرینی، توانایی حفظ شدت طعم و حلالیت خوب آن را به یکی از شیرین کننده های ترجیحی در این نوع محصولات تبدیل کرده است. با توجه به اینکه این ماده در مقایسه با شکر، ۱۸۰ تا ۲۰۰ برابر شیرین تر است به تولیدکنندگان اجازه می دهد تا جایگزین‌های کم کالری برای نوشیدنی های مورد علاقه خود ارائه دهند. برخی از محصولات نه تنها حاوی آسپارتام هستند، بلکه دارای ترکیبی از شیرین کننده‌ها، مانند افزودن آسه سولفام هستند که طعم بهتر و پایداری شیمیایی را ممکن می‌سازد.
علت استفاده از این شیرین کننده به جای شکر در ترکیب مواد غذایی مانند نوشیدنی ها و شیرینی ها، داشتن قدرت شیرین کنندگی بالا در عین کم بودن مقدار کالری آن است. یک قوطی نوشابه معمولی حاوی حدود ۱۵۰ کالری است، در حالی که یک قوطی نوشابه رژیمی فقط یک یا دو کالری دارد.
نتیجه گیری
در این مقاله به طور کامل به سوال آسپارتام چیست؟ پاسخ دادیم و مضرات استفاده از این شیرین کننده را نیز بیان و بررسی کردیم. همانطور که در توضیحات گفتیم، تاثیر این ماده به طور مکرر توسط موسسات مختلف و به صورت گسترده به خصوص در حوزه چاقی و دیابت بررسی‌شده است. مطالعات تجربی که پیرامون موضوع ارتباط شیرین‌کننده‌های کم کالری و افزایش وزن ذاتاً انجام‌شده است، نمی‌توانند رابطه علیتی را نشان دهند و که ناشی از عوامل مختلفی است که در مقاله بیان کردیم. علاوه بر این، آزمایش‌های کنترل‌شده تصادفی به طور مداوم این نتیجه را ارائه می‌کنند که شیرین‌کننده‌های کم کالری مانند آسپارتام می‌توانند رژیم‌های تغذیه‌ای برای کاهش وزن بسیار موثر و کارآمد عمل کنند.
آسپارتام در آزمایشات تصادفی هیچ تاثیری بر میزان گلوکز یا انسولین و هیچ تاثیری بر اشتها ندارد و شواهد حساسیت به آسپارتام بسیار ناچیز است. با این حال، افراد مبتلابه فنیل کتونوریا (PKU) باید از مصرف آسپارتام (به همراه سایر منابع فنیل آلانین) اجتناب کرده یا آن را محدود کنند. مطالعاتی در مورد اثرات آسپارتام بر روی میکروبیوم روده نیز انجام شده است؛ اگرچه به دلیل اینکه مقدار کمی مصرف میشود و در روده کوچک جذب میشود، بعید است که آسپارتام سالم به میکروب‌های روده برسد.
همان طور که توضیح دادیم آسپارتام به طور گسترده ای در صنایع غذایی به ویژه در تولید نوشیدنی های گازدار و محصولات رژیمی استفاده می شود. شیرینی شدید و ارزش کالری پایین آن، آن را به یک شیرین کننده محبوب در میان افرادی که به اندام خود اهمیت می دهند تبدیل کرده است. از بررسی نتایج مطالعات موجود مشخص شده است که استفاده از آسپارتام میتواند به کنترل وزن بدن کمک کند، زیرا دارای کالری کمتری نسبت به قندها است و در نتیجه کالری کمتری به بدن می رساند. همچنین آسپارتام با کاهش مصرف قند، می تواند به کنترل قند خون کمک کند و برای افرادی که دچار دیابت هستند گزینه مناسبی باشد. بسیاری از مقامات بهداشت بین‌المللی ایمنی آسپارتام را تأیید کرده‌اند.
خالی از لطف نیست که بگوییم شرکت زمزم به تازگی محصول جدیدی با نام زیرو در دو طعم کولا و پرتقالی تولید کرده است که در آن از آسپارتام برای شیرین کنندگی استفاده نکرده است و به مراتب طعم و حس بهتری برای مصرف کنندگان محصولات گازدار فراهم ساخته است. برای اطلاعات بیشتر می توانید اطلاعات کامل این محصول را بخوانید.
سوالات متداول
آسپارتام چیست؟
آسپارتام یک شیرینکننده مصنوعی قوی و کم کالری است که حدود 200 برابر شیرینتر از شکر است. از آن در نوشابه های رژیمی، آدامس ها، دسرهای بدون قند، داروهای جویدنی و برخی غذاهای فرآوری شده استفاده میشود.
اسپارتام چه کاربرد هایی در صنایع غذایی دارد؟
به عنوان افزودنی غذایی، تشدید کننده طعم میوه، جایگزین شکر و در تولید غذاهای کم کالری، نوشیدنی ها، محصولات لبنی، آدامس و آبنبات بدون قند و محصولات رژیمی استفاده می شود.
آیا اسپارتام برای سلامتی خطرناک است؟
بیشتر سازمان های بهداشتی معتبر مانند سازمان غذا و دارو امریکا و سازمان بهداشت جهانی اسپارتام را در دوزهای معمول، ایمن می‌دانند؛ اما برخی افراد مانند کسانی که دچار فنیل کتونوریا هستند باید از مصرف آن اجتناب کنند؛ چون بدنشان نمی‌تواند یکی ازآمینو اسیدهای موجود در آن را تجزیه کند.
آیا آسپارتام سرطانزا است؟
تحقیقات مختلف در این زمینه انجام شده است که احتمال سرطان زایی این ماده را اعلام کرده ولی تاکنون هیچ مدرک قانع کننده ای که نشان دهد آسپارتام در دوزهای مجاز باعث سرطان میشود پیدا نشده است.
