رازهایی که درباره گاز نوشابه نمی‌دانستید

گاز کربنیک (CO₂) از ترکیب یک اتم کربن و دو اتم اکسیژن به دست می‌آید که پس از تولید از حالت گاز به مایع تبدیل می شود. حاصل این ترکیب مایعی ترش مزه، ملایم و نوعی مزه تند است که هنگام تماس با سطح زبان انسان احساس خاص و تحریک کننده مطلوبی دارد. علت مزه ترش آن نیز بخاطر این است که گاز کربنیک در ترکیب با آب ایجاد یک اسید بسیار ضعیف به نام اسیدکربنیک می کند و اسیدها ترش مزه هستند. در حقیقت همین گاز اسید کربنیک است که باعث بهبود عمل هضم در دستگاه گوارش می شود و البته غیر از مزه تند آن، به عنوان نگهدارنده هم عمل می کند.

این حس خاص و محرک هنگام تماس با زبان احساس می‌شود، به‌دلیل ایجاد اسید کربنیک به‌عنوان یک اسید بسیار ضعیف، در ترکیب با آب است. همین حس سوزن‌سوزن و تازه‌ای که روی زبان احساس می‌شود، دلیل محبوبیت نوشیدنی‌های گازدار است.

گاز کربنیک؛ از طبیعت تا لیوان شما

فرآیند ترکیب گاز کربنیک با نوشابه به اصطلاح کربناسیون گفته می شود که در آن گاز به صورت مایع و پرفشار به داخل محلول نوشابه تزریق می شود و تا زمانی که در محیط عادی قرار نگرفته باشد این گاز در نوشابه حبس و مانند بمب ساعتی در آن جا گرفته است. تا زمانی که در بسته باشد، اوضاع را تحت کنترل نگه می‌دارد و نوشابه آرام و بی‌صدا به نظر می‌رسد. وقتی در بطری یا شیشه باز شود بلافاصله خروج گازها از شروع شده و تا چند دقیقه این حالت ادامه می یابد.

خواص گاز نوشابه برای سلامتی بدن

1. تأثیر بر سلامت دستگاه گوارش

تحقیقات نشان داده‌اند که نوشیدنی گازدار می‌تواند اعصاب مرتبط با هضم و گوارش را تحریک کرده و بلع را در افراد سالم یا کسانی که مشکل بلع دارند، بهبود بخشد. همچنین، با ایجاد احساس سیری طولانی‌تر، ممکن است به کنترل اشتها و کاهش وزن کمک کند. نوشیدنی گازدار نه تنها تشنگی را رفع می‌کند، بلکه در تحریک حرکات و عملکرد طبیعی دستگاه گوارش نقش دارد. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که حباب‌های گاز کربنیک می‌توانند گیرنده‌های عصبی مربوط به بلع را فعال کنند. این اثر برای سالمندان یا افرادی که پس از جراحی یا سکته مغزی دچار اختلال بلع شده‌اند، ارزشمند است. همچنین، به دلیل این‌که باعث ماندگاری طولانی‌تر غذا در معده می‌شود، حس سیری را بیشتر از نوشیدنی بدون گاز و ساده ایجاد می‌کند. این ویژگی مثلا در آب گازدار، ممکن است به کنترل اشتها کمک کرده و افرادی که قصد کاهش وزن دارند، بتوانند بدون احساس محرومیت، راحت‌تر رژیم غذایی خود را ادامه دهند.

2. کمک به رفع یبوست

کم‌آبی و کاهش فعالیت حرکتی روده از عوامل اصلی یبوست هستند. نوشیدنی گازدار می‌تواند با افزایش فعالیت عضلات صاف دیواره روده، به عبور بهتر مواد غذایی کمک کند. در یک مطالعه دو هفته‌ای روی بزرگسالان سالمند که به یبوست مزمن دچار بودند، مصرف مداوم نوشیدنی گازدار باعث شد دفعات اجابت مزاج تقریباً دو برابر شود و احساس راحتی بیشتری پس از دفع داشته باشند. این خاصیت ممکن است به ترکیب اثر تحریک فیزیکی حباب‌ها و افزایش هیدراتاسیون سلول‌های روده مربوط باشد.

3. تقویت سلامت قلب

نوشیدنی گازدار، مخصوصاً اگر با املاح معدنی مفید غنی شود، می‌تواند بر چربی خون اثرات مثبتی بگذارد. نتایج برخی تحقیقات نشان می‌دهد که نوشیدن مایعات گازدار سرشار از سدیم و بیکربنات، باعث کاهش کلسترول LDL (کلسترول بد) و افزایش کلسترول HDL (کلسترول خوب) می‌شود. همچنین برخی نشانگرهای التهابی که خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را بالا می‌برند، کاهش می‌یابند. اثر کلی این تغییرات، بهبود شاخص‌های سلامت عروق و کاهش تا ۳۵٪ ریسک بیماری قلبی گزارش شده است.

4. بهبود طعم غذاها

حباب‌های گاز کربنیک نقش جالبی در تجربه چشایی دارند. این حباب‌ها هنگام برخورد با جوانه‌های چشایی زبان، تحریک مکانیکی و شیمیایی ظریفی ایجاد می‌کنند که حساسیت گیرنده‌های طعم را موقتاً افزایش می‌دهد. به همین دلیل، خوردن غذا یا میوه‌ای تازه بلافاصله بعد از نوشیدن آب گازدار، طعم را زنده‌تر و واضح‌تر نشان می‌دهد. این اثر، مخصوصاً برای افرادی که طعم‌ها را کم‌حس می‌کنند یا در آشپزی و نوشیدنی‌سازی به دنبال تجربه‌های قوی‌تر هستند، جذاب است.

5. کاهش خستگی

ایجاد حس تازگی پس از نوشیدن یک جرعه آب گازدار، تنها یک اثر روانی ساده نیست. واکنش بدن به اسید کربنیک و تحریک گیرنده‌های دهانی، پیام‌های عصبی کوتاه‌مدتی به مغز ارسال می‌کند که موجب حس شادابی و هوشیاری می‌شود. همین اثر باعث شده در بسیاری از نوشیدنی‌های ورزشی یا انرژی‌زا، نسخه‌های گازدار محبوب‌تر باشند. نوشیدن آب گازدار در میانه روز کاری یا پس از ورزش، می‌تواند سطح انرژی ذهنی و جسمی را موقتاً بالا ببرد.

6. تأثیر بر هیدراتاسیون

نوشیدنی گازدار به ویژه آب گازدار از نظر تأمین مایعات مورد نیاز بدن به‌اندازه آب ساده کارآمد است. بدن ما تفاوتی میان H₂O گازدار و بدون گاز قائل نیست، اما تجربه حسی متفاوت ممکن است باعث شود افراد تمایل بیشتری به نوشیدن پیدا کنند و این به طور غیرمستقیم مصرف آب روزانه را بالا ببرد. نکته مهم این است که برای بهره‌مندی از این مزیت، باید نوشیدنی کم‌قند یا بدون قند انتخاب شود تا بار متابولیکی اضافی به بدن وارد نشود.

تاثیر دما بر گاز نوشابه

آیا تا به حال متوجه شده‌اید که نوشابه گرم، به سرعت گاز خود را از دست می‌دهد و به اصطلاح بی‌گاز می‌شود؟ این پدیده، صرفاً یک اتفاق ساده نیست، بلکه ریشه در اصول علمی حاکم بر حلالیت گازها در مایعات دارد. برای درک بهتر این موضوع، باید به دنیای میکروسکوپی مولکول‌ها سفر کنیم. مولکول‌های مایع (در اینجا، نوشابه) و مولکول‌های گاز (CO2) همواره در حال حرکت و جنب و جوش هستند. این جنب و جوش، با دما رابطه‌ی مستقیم دارد.

در دنیای میکروسکوپی، مولکول‌های مایع و گاز همواره در حال جنب و جوش هستند و میزان این جنب و جوش، به دمای محیط بستگی دارد: هر چه دما بالاتر باشد، مولکول‌ها با سرعت و انرژی بیشتری حرکت می‌کنند و برعکس، در دماهای پایین‌تر، حرکت آن‌ها کندتر می‌شود. این تغییر در جنب و جوش مولکولی، تأثیر مستقیمی بر حلالیت گاز CO2 در نوشابه دارد. وقتی نوشابه سرد است، مولکول‌های آن و مولکول‌های CO2 محلول، حرکت آهسته‌تری دارند و این حرکت آهسته، باعث می‌شود که مولکول‌های CO2 فرصت کمتری برای فرار از مایع داشته باشند.

در نتیجه، CO2 بیشتری در نوشابه حل‌شده باقی می‌ماند و نوشابه گازدارتر است. اما وقتی نوشابه گرم می‌شود، مولکول‌ها حرکت سریع‌تر و پرانرژی‌تری پیدا می‌کنند و این حرکت سریع، به مولکول‌های CO2 اجازه می‌دهد تا راحت‌تر از سطح مایع فرار کنند (مثل این‌که در یک مهمانی شلوغ، راحت‌تر می‌توانید از بین جمعیت عبور کنید تا در یک مهمانی خلوت!). در نتیجه، CO2 کمتری در نوشابه باقی می‌ماند و نوشابه به سرعت گاز خود را از دست می‌دهد.

اگرچه نوشابه‌های گازدار معمولاً به‌دلیل محتوای قند و کالری خود مورد انتقاد قرار می‌گیرند، اما نوشیدنی های گازدار به ویژه آب گازدار می‌تواند خواص سلامتی مفیدی داشته باشد. با این حال، برای بهره‌مندی از این خواص، بهتر است از نوشیدنی‌های گازدار کم‌قند و زیرو استفاده کنید.

1. چرا نوشیدنی گازدار حس سوزش یا ترشی روی زبان ایجاد می‌کند؟

این حس به دلیل وجود اسید کربنیک است که از ترکیب گاز کربنیک با آب ایجاد می‌شود. اسید کربنیک یک اسید بسیار ضعیف است که طعم ترش ملایم و احساس سوزن‌سوزنی روی زبان ایجاد می‌کند و باعث تجربه‌ای خوشایند و متفاوت می‌شود.

2. آیا نوشابه گازدار برای دستگاه گوارش مفید است؟

بله، همه نوع نوشیدنی گازدار می‌تواند در تحریک اعصاب مربوط به بلع و حرکات روده مؤثر باشد. همچنین به دلیل ایجاد حس سیری طولانی‌تر، ممکن است به کنترل اشتها کمک کند و برای رفع یبوست نیز مفید است.

در برخی افراد ممکن است حباب‌های گاز کربنیک باعث احساس نفخ موقت شوند، اما این مورد معمولاً به سرعت برطرف می‌شود و به مقدار مصرف و حساسیت فرد بستگی دارد.

بله، مطالعات نشان داده‌اند که آب گازدار می‌تواند حرکات روده را تحریک کرده و دفعات اجابت مزاج را افزایش دهد. این نوشیدنی‌ها به‌خصوص برای افراد مبتلا به یبوست مزمن یا سالمندان مفید است.

برخی تحقیقات نشان می‌دهند که نوشیدنی گازدار غنی از املاح معدنی می‌تواند کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و کلسترول خوب (HDL) را افزایش دهد. این تأثیر مثبت ممکن است خطر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

خیر، افزودن گاز به نوشیدنی باعث افزایش کالری نمیشود پس در نتیجه خود آب گازدار فاقد کالری است. اما اگر نوشیدنی گازدار حاوی قندهای افزوده باشد، مصرف زیاد آن ممکن است باعث افزایش وزن شود. برای جلوگیری از این مشکل، بهتر است از نوشیدنی‌های گازدار طبیعی، کم‌قند یا بدون قند (مانند محصولات “زیرو زمزم”) استفاده کنید.