زیرو زمزم؛ بی‌متانول، بی‌بهانه
وقتی حرف از شیرین‌کننده‌ها می‌شود، پرده‌ها کنار می‌روند و واقعیت خودش را نشان می‌دهد. آسپارتام حاوی آسپارتیک اسید و فنیل‌آلانین است که هر دو آمینواسیدهای طبیعی هستند. پس از مصرف، این ماده به این اسید آمینه ها تجزیه و در سنتز پروتئین و متابولیسم استفاده می‌شود. این ترکیب به دلیل قابلیت شیرینی بالایی که دارد و همچنین کالری کم، در صنعت نوشیدنی به ویژه در نوشابه های رژیمی مورد استفاده است.
آسپارتام سال‌هاست در نوشیدنی‌های رژیمی استفاده می‌شود، اما بسیاری نمی‌دانند که بدن ما این ترکیب را به سه بخش اصلی تجزیه می‌کند:
- فنیل‌آلانین – مشکل‌ساز برای بیماران PKU
- اسید آسپارتیک – اسید آمینه‌ای که در دوزهای بالا می‌تواند اثر تحریکی روی سیستم عصبی داشته باشد
- متانول – همان الکل صنعتی شناخته‌شده که در بدن به فرمالدهید و اسید فرمیک تبدیل می‌شود.
آسپارتیک اسید توسط بدن تولید می‌شود و فنیل‌آلانین آمینو اسید ضروری است که از غذا به دست می‌آید. وقتی بدن، آسپارتام را هضم می‌کند، بخشی از آن به متانول تجزیه می‌شود. مصرف میوه، آب‌میوه، نوشیدنی‌های تخمیری و برخی سبزیجات نیز منجر به تولید متانول در بدن می‌شوند.
چقدر متانول در نوشابه‌های آسپارتامی آزاد می‌شود؟
بر اساس داده‌های FDA، هر گرم آسپارتام حدود ۰٫۱ میلی‌گرم متانول در بدن آزاد می‌کند. این یعنی یک نوشابه ۳۵۰ میلی‌لیتری که با آسپارتام شیرین شده، می‌تواند بین ۵ تا ۱۵ میلی‌گرم متانول وارد بدن کند.
گرچه بدن انسان توانایی متابولیسم مقادیر کم متانول را دارد (مثلاً از طریق مصرف میوه)، نکته اینجاست که:
- متانول در حضور سایر مواد موجود در نوشابه‌های رژیمی ممکن است اثرات هم‌افزایی منفی داشته باشد.
- آزادسازی متانول در محیط اسیدی نوشابه و دمای نگهداری بالا تشدید می‌شود.
در غذاها هم اغلب در سس سالاد بدون شکر، بستنی کم کالری، ژلاتین و پودینگ‌هایی مانند پودینگ فوری بدون شکر وجود دارد. این ماده همچنین در آدامس‌های بدون قند هم موجود است.
اثرات متانول بر سلامت
سازمان ملی سرطان آمریکا (NCI) و تحقیقات منتشرشده در Journal of Analytical Toxicology نشان داده‌اند که متانول و متابولیت‌های آن (فرمالدهید و اسید فرمیک) می‌توانند در دوزهای بالا روی سیستم بینایی، عملکرد عصبی و حتی DNA اثر مخرب داشته باشند.
گرچه حامیان آسپارتام تأکید می‌کنند که این دوزها پایین‌تر از آستانه سمیت هستند، اما بحث‌ها درباره اثرات مصرف مزمن و طولانی‌مدت همچنان باز است — به‌خصوص در محصولاتی که مصرف روزانه و مکرر دارند.
چرا ما گفتیم آسپارتام نه؟
در زیرو زمزم، آسپارتام جایی ندارد. بنابراین ما ترکیب سوکرالوز و آسه‌سولفام پتاسیم را انتخاب کردیم زیرا:
- هیچ متانولی در فرآیند متابولیسم آزاد نمی‌کنند
- حتی در شرایط حرارت و اسید پایدار می‌مانند
- توسط WHO، EFSA و FDA سال‌هاست به‌عنوان ایمن در محدوده ADI پذیرفته شده‌اند
منابع محوری
[FDA – Aspartame and Other Sweeteners: https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/aspartame-and-other-sweeteners-food
[NCI – Artificial Sweeteners and Cancer: https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/diet/artificial-sweeteners-fact-sheet
Magnuson BA et al., Critical Reviews in Toxicology, 2007 – Safety Evaluation of Certain Food Additives